Getijdenpark Keilehaven krijgt vorm

Nieuwe natuur in voormalige industriehaven

Gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf ontwikkelen het gebied Merwe-Vierhavens (M4H) tot innovatief woon-werkmilieu met een mix van werken, wonen, cultuur, horeca, sport en onderwijs. Eerste stap in die ontwikkeling is de transformatie van een rechttoe rechtaan insteekhaven tot een getijdenpark met plek voor recreatie en natuur. Waterbouwers Van den Herik uit Sliedrecht en De Vries uit Werkendam voeren samen de werkzaamheden uit.

Van de oude insteekhaven aan de noordoever van de Maas wordt een getijdenpark gemaakt. Het getijdenpark is ontworpen door De Urbanisten in samenwerking met ARK Rewilding Nederland. 

Het havenbekken wordt getransformeerd van een stenige vlakte aan het water naar nieuwe natuur waar mensen ook kunnen recreëren. Een getijdenpark zorgt voor een beter leefklimaat in de regio, en maakt de rivier ecologisch waardevol. Door eb en vloed ziet het park er op ieder moment van de dag anders uit. Dat is goed voor alle bewoners en bezoekers van de regio, voor de natuur, voor een duurzame haven en voor een toekomstbestendige regio.

Bij getijdenparken zie je het water – door de open verbinding naar zee –  twee keer per dag zo’n anderhalve meter stijgen en dalen. Getijdenparken en getijdenoevers geven verkoeling in hete zomers. De langzaam aflopende oevers zorgen voor golfbreking bij hoogwater.

Er groeien straks planten die het goed doen op de grens van zoet- en zoutwater, zoals spindotterbloem en grote waterweegbree. Ook trekt het vele, soms bijzondere vogels aan, zoals lepelaars, kluten en visdiefjes. Vissen, zoals paling, zalm en stekelbaars vinden hier rust en voedsel.

Niveauverschillen

Gerco Grootenboer ziet als uitvoerder namens Van den Herik toe op de aanleg van het park in de Keilehaven. “Het getijdenpark bestaat straks uit negen getijdenterrassen die vanaf de kop van de Keilehaven richting de monding steeds groter in maat en schaal worden”, legt hij uit. “Daarvoor hebben we de haven eerst uitgebaggerd, de deels verontreinigde grond afgevoerd, onder water een dam aangelegd en het havenbekken voor een gedeelte gedempt met 10 duizend kuub zand dat over water is aangevoerd, zodat we niet met honderden vrachtwagens door de stad hoefden te rijden. Inmiddels zijn we met een aantal pontons en graafmachines begonnen met het aanleggen van de terrassen.” 

Daarvoor worden stalen damwanden aangebracht zodat er niveauverschillen ontstaan die gedurende het getij onderlopen of juist weer droog komen te staan. De damwanden worden aan het zicht onttrokken door schanskorven gevuld met gerecyclede straatklinkers en stoeptegels. “Doordat het water af en toe tot in die korven komt, ontstaat daar als het goed is ook natuur”, legt Gerco uit. “Goed voor de biodiversiteit.” 

Zoet en zout

Ruud van Rooijen is projectleider vanuit de gemeente Rotterdam. “De nieuwe getijdennatuur trekt door de werking van eb en vloed bijzondere planten, vissen en vogels aan die op de grens van zoet- en zoutwater leven”, legt hij uit. “En de plek biedt Rotterdammers straks de kans te wandelen en picknicken langs de groene oevers van de Nieuwe Maas. Op die manier wordt deze plek als het goed is de trigger voor het gehele M4H-gebied.” 

Naast de gebruikte straatklinkers en stoeptegels die in de schanskorven zijn verwerkt, proberen Van den Herik en De Vries in nauwe samenwerking met Rotterdam en het Havenbedrijf ook andere materialen te hergebruiken. Ruud weet vaak precies of er bij andere projecten in Rotterdam grond, damwanden, betonnen schuttingen of ballastmateriaal vrijkomt. “Zo hebben we voor de demping deels ballastmateriaal van onder andere oude tramrails gebruikt. En in de wandelpromenade gebruiken we straks oude kadekeien die we ergens anders hebben weggehaald.”    

Bestaande bomen

“Het is een uniek en uitdagend project waarin we onze creativiteit kunnen inzetten om het project zo circulair mogelijk te maken”, zegt Gerco. “Voor de aanleg van het park zijn we bijvoorbeeld ook nog op zoek naar twee grote bestaande bomen die we onder water gaan aanbrengen. Daarmee creëren we nieuwe onderwaternatuur en een speciaal ecosysteem voor vissen. Die bomen proberen we te vinden in een van onze andere projecten of elders in Rotterdam. Bijvoorbeeld exemplaren die onlangs bij een storm zijn omgewaaid. Op die manier krijgen ze hier een mooie nieuwe functie.” 

Van den Herik en De Vries zijn nog tot het einde van het jaar bezig met de aanleg van het getijdenpark. Wanneer de graafmachines vertrokken zijn en de natuur de kans krijgt om het voormalige industrieterrein te bevolken, moet er volgend jaar een prachtig park liggen dat het begin vormt van de ontwikkeling van een compleet nieuwe stadswijk aan het water van de Maas.