Platform over civiele techniek, ondergrondse infra, energie, bouwmaterieel & bouwmachines
De versterking en vernieuwing van de Afsluitdijk is een project waar je u tegen zegt. Het is hét voorbeeld van hoe je een groots bouwwerk op een duurzame manier toekomstbestendig maakt. Samen met Wop Schat, projectdirecteur Rijkswaterstaat, en Jan Jalving, projectdirecteur Levvel EPC, blikken we terug op de belangrijkste mijlpalen maar kijken we ook vooruit naar het werk dat zichtbaar en onzichtbaar nog op de planning staat, zoals de bouw van het gemaal bij Den Oever, één van de grootste gemalen van Europa.
“Een groot deel van de projecten is inmiddels afgerond”, vertelt Wop. “Er is veel werk verzet en we hebben belangrijke mijlpalen behaald en projecten afgerond. Het is niet altijd even soepel verlopen, maar we lopen nu een stabiele koers tot de oplevering eind 2026. Tot eind 2026 werkt Levvel nog aan het gemaal bij Den Oever en de nieuwe spuimiddelen. In totaal hebben we nog zeker vijf jaar nodig voor de overige projecten. Een belangrijke mijlpaal is de afronding van de versterking van de 32 kilometer lange Afsluitdijk, inclusief de vernieuwing van de A7. Een hoogtepunt omdat er verschillende innovaties zijn toegepast om de 32 kilometer lange dijk te versterken en te vernieuwen. Aan de Waddenzeezijde is de dijk namelijk met bijna 2 meter verhoogd en versterkt met innovatieve betonblokken. De bovenkant van de dijk is versterkt met Quattroblocks, de onderkant van de dijk met Levvel-blocs. De blokken breken de golven als het hard stormt. Hiermee is voldaan aan de opdracht om de dijk bestand te maken tegen een superstorm die één keer in de 100.000 jaar voor kan komen.”
De andere opdracht was ervoor zorgen dat de dijk extra afvoercapaciteit heeft. “Als het water in de Waddenzee lager staat dan in het IJsselmeer, voeren we met de spuisluizen in de Afsluitdijk het overtollige water uit het IJsselmeer af (spuien). Door de stijging van de zeespiegel kunnen we echter minder spuien. Daarnaast neemt de aanvoer van water uit rivieren en omliggende gebieden naar het IJsselmeer toe. Dat is de reden dat we dus meer water moeten kunnen afvoeren.” Om dit mogelijk te maken wordt nu volop gebouwd aan het gemaal bij Den Oever. Hier komen twee extra spuisluizen en een gemaal met twee pompgroepen. Is de versterking en vernieuwing van de Afsluitdijk an sich al een technische en logistieke puzzel, de komende vijf jaar blijft dat nog wel even zo. “We werken namelijk niet alleen aan het gemaal en de spuisluizen, maar op diezelfde ‘postzegel’ bij Den Oever moeten ook nog de draaibruggen worden vervangen en de bestaande spuisluizen worden gerenoveerd. Dus zeker logistiek blijft het voorlopig een enorme uitdaging.” In mei dit jaar is het nieuwe gemaal voorzien van zes gigantische pompen. Een operatie die dankzij maanden voorbereiding goed is verlopen. Verwachting is dat eind 2025 de pompen gereed zijn, daarna wordt er nog goed een jaar gebouwd aan de nieuwe spuimiddelen. “Het hele complex bij Den Oever is de eyecatcher geweest, omdat we hiermee extra afvoercapaciteit creëren voor het IJsselmeer. In het kader van energieverbruik is het uitgangspunt: spuien we als het kan, pompen als het moet. De energie die de spuisluizen en pompen gebruiken, wordt duurzaam opgewekt met zonne-energie op en rond de Afsluitdijk. Dit maakt de Afsluitdijk een energieneutrale dijk.” De nieuwe spuimiddelen zien er spectaculair uit. De bestaande spuimiddelen zijn een Rijksmonument en moeten qua uiterlijk blijven zoals ze zijn. Maar voor de rest worden ze gestript en opnieuw opgebouwd van binnen. Dat is volgens Wop minstens zo complex. “Het is bijna honderd jaar oud en moet minstens nog vijftig jaar vooruit. Dus de technische uitdagingen zijn zeker nog niet van de baan. Het werk aan de Afsluitdijk stopt ook nooit, er komen altijd wel weer dingen bij, zoals het vervangen van de draaibruggen en op een gegeven moment moet er weer groot onderhoud aan de sluizen plaatsvinden en ga zo maar door.”
Behalve de dijkversterking en de vernieuwing van de A7 zijn er meer projecten afgerond, waaronder de bouw van twee keersluizen; één bij Kornwerderzand en één bij Den Oever, de doorgang onder de dijk voor de Vismigratierivier en de verzorgingsplaats inclusief het uitzichtbalkon aan de kant van de Waddenzee bij het Vlietermonument. Projecten die nog op de planning staan en waar nu volop aan gewerkt wordt, behalve het gemaal en de nieuwe spuisluizen bij Den Oever, zijn onder andere de aanleg van de Vismigratierivier en de restauratie en uitbreiding van het Vlietermonument. Wat Wop betreft verdienen deze twee zeker aandacht. “De Vismigratierivier (zie apart kader) is bijzonder in zijn soort.
Het is de eerste ter wereld in deze omvang en complexiteit. Het is voor het eerst in de wereld dat een kunstmatige getijdenrivier op de grens van zoet en zout water wordt aangelegd. Ook de restauratie en modernisering van het Vlietermonument is een huzarenstukje, want je bouwt iets in een waterkerende dijk. We breiden het uit met een grotere horecagelegenheid met uitzicht over het IJsselmeer en er komt een nieuwe loopbrug. Het standbeeld van Cornelis Lely, de man die de Afsluitdijk ontwierp, blijft zijn prominente plek behouden.”
Het zijn niet alleen de behaalde mijlpalen waar Wop trots op is. Ook de samenwerking met de aannemers wil hij graag uitlichten. “Het is een enorm lastige klus waarbij niemand vooruit heeft kunnen kijken hoe het gaat lopen. Toch hebben we samen het einddoel voor ogen weten te houden.” Ook Jan wil de goede samenwerking benadrukken. “De trots zit er gewoon in. Het is een groots, bijzonder en iconisch project. Wat het bijzonder maakt, is dat het een integraal project is. Ten eerste heeft het verschillende functies; het moet water keren, water afvoeren en tegelijkertijd moet de scheepvaart en het wegverkeer doorgang vinden. Tijdens de bouw moeten deze verschillende functies gewaarborgd blijven, dat maakt het complex. Daarnaast is het integraal voor wat betreft de disciplines. Het is een mix van civiele constructies, waterbouw, werktuigbouwkunde, industriële automatisering en het verleggen van kabels en leidingen. Dat maakt het ook leuk zeker nu het werk zich concentreert op Den Oever. Daar komen al deze disciplines samen. We zijn daarom van meerdere projectteams overgestapt naar één integraal team, dat is kenmerkend voor de afgelopen anderhalf jaar. Er is heel veel werk verzet, zichtbaar en onzichtbaar. Kijk je naar de Afsluitdijk in zijn geheel dan hebben we de spectaculaire eenvoud, waar men het vaak over heeft, zeker bereikt. Aan de buitenkant zie je niet hoeveel werk verzet is. Gedurende piekmomenten zijn er zo’n 600 man aan het werk, binnen en buiten. Gemiddeld werken er 300 man op een dag. Het zijn deze mensen die ervoor zorgen dat jij en ik droge voeten houden door hun werk aan onder andere de Afsluitdijk. Zij hebben de kennis en de ervaring.”
Een bijzonder onderdeel van de Afsluitdijk is de Vismigratierivier: een 4 kilometer lange slingerende rivier voor vissen, dwars door de Afsluitdijk. Een innovatief project om de Waddenzee en het IJsselmeer weer met elkaar te verbinden. Dankzij de Vismigratierivier kunnen de vissen, zoals zeeforel, zalm, paling en bot, straks weer heen en weer trekken tussen Waddenzee en IJsselmeer. Daardoor wordt het IJsselmeerwater gezonder en zal de vispopulatie zich herstellen. “Er gingen jaren van onderzoek en studie aan vooraf om te bepalen wat het beste ontwerp voor de rivier zou zijn”, vertelt Wiepkje Elsinga, projectmanager Provincie Fryslân. “Het is namelijk voor het eerst in de wereld dat een kunstmatige getijdenrivier van deze omvang en complexiteit op de grens van zoet en zout water wordt aangelegd. Het biedt kansen voor zo’n 200 locaties wereldwijd die baat zouden kunnen hebben bij deze innovatieve aanpak. De Vismigratierivier is van historische betekenis voor de Afsluitdijk en onze provincie, voor onze natuur en ons toerisme. Nederland laat hier zien dat kustveiligheid, behoud van zoet water en natuurherstel samen kunnen gaan. Daar zijn we best trots op.”
Wat tevens bijzonder is, is de circulaire aanpak. Veel vrijkomende materialen bij de dijkversterking zijn weer toegepast bij de aanleg en de bouw van de Vismigratierivier. “We gebruiken bijvoorbeeld vrijkomend zand uit het werk in Den Oever. Ook hebben we de materialen die vrij zijn gekomen uit het tijdelijke werkeiland, dat nodig was om de doorgang in de Afsluitdijk te maken, kunnen hergebruiken evenals het breuksteen dat vrijkwam bij de versterking van de dijk. En vanuit natuurgebied Makkumer Noordwaard hebben we riet getransplanteerd dat anders vernietigd zou worden. Al met al hebben we de verschillende deelgebieden van de Vismigratierivier tot nu toe vrijwel volledig gemaakt met materialen, afkomstig uit de directe omgeving.”
Wiepkje waardeert de onderlinge samenwerking tussen alle betrokken partijen. En dat zijn er nogal wat: de opdrachtgever is provincie Fryslân. Het initiatief voor de Vismigratierivier komt van de Waddenvereniging, It Fryske Gea, Sportvisserij Nederland, NetVISwerk en coalitie het Blauwe Hart Natuurlijk. Bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis) heeft voor Rijkswaterstaat de doorgang in de Afsluitdijk gemaakt. Aannemerscombinatie IJsselmeerwerken VOF (BAM, Van Oord) maakt de contouren aan weerszijden van de Afsluitdijk en aannemer Boskalis maakt de unieke zigzaggende rivier. “Het is voor het eerst dat we een dergelijk project ontwikkelen en bouwen. Iedere stap die we samen zetten, voelt als een overwinning. We kijken dan ook uit naar eind 2025, wanneer de eerste vissen door de Vismigratierivier zwemmen!”
Over de Afsluitdijk
De Afsluitdijk beschermt sinds 1932 grote delen van Nederland tegen overstroming vanuit de zee. Maar de dijk was aan vernieuwing toe. Hij voldoet niet aan de huidige wettelijke normen voor waterveiligheid. Bovendien verandert het klimaat. Daardoor stijgt de zeespiegel en zullen er vaker extreme weersomstandigheden zijn. De dijk moet ons ook onder veranderende omstandigheden bescherming blijven bieden tegen overstromingen. De vernieuwing van de dijk is een buitengewoon bijzonder en tevens complex project dat in totaal naar verwachting acht jaar in beslag neemt. In totaal zijn er tien deelprojecten die op verschillende momenten starten. Bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis) en Rijkswaterstaat werken aan deze deelprojecten. De geplande afronding van het project is in 2026. De vernieuwde Afsluitdijk voldoet dan tot tenminste 2050 weer aan de wettelijke normen voor waterveiligheid. Meer informatie en nieuws lees je op www.deafsluitdijk.nl.
Louwers Mediagroep
Schatbeurderlaan 6
6002 ED Weert
© 1987 - 2025 Louwersmediagroep.
