Op weg naar een leefbare en veilige dijk

Tussen nu en 2050 wordt in Nederland de grootste dijkversterkingsoperatie ooit uitgevoerd. In totaal wordt 400 kilometer dijken in het rivierengebied versterkt. Het traject Gorinchem-Waardenburg is één van de eerste trajecten. Voor dit project is gekozen voor een nieuwe samenwerkingsvorm, een alliantie tussen Waterschap Rivierenland en de aannemerscombinatie Waalensemble.

Om een ramp te voorkomen, moeten de Nederlandse dijken aan strenge veiligheidseisen voldoen. Dit wordt periodiek getoetst. Deze toetsing is uniek in de wereld en biedt een actueel beeld van onze waterveiligheid. De laatste toetsingsronde uit 2011 toonde echter aan dat delen van de dijk langs de Waal tussen Gorinchem en Waardenburg niet voldoen aan de nieuwe wettelijke veiligheidsnorm. Daarop is besloten dit deel met een lengte van ruim 23 kilometer als één van de eerste trajecten te versterken. 

Bijzondere samenwerking

Na een uitgebreide verkennings- en planuitwerkingsfase is op 7 juni 2021 de realisatie gestart. “De werkzaamheden zullen vijf jaar duren, in 2026 zal de dijk weer voldoen aan de veiligheidsnorm”, legt Niek Ridderbos, alliantiemanager Graaf Reinaldalliantie uit. “Er zijn vier faalmechanismen die worden aangepakt: piping, macroinstabiliteit binnenwaarts, macroinstabiliteit buitenwaarts en hoogtetekort. De dijkversterking is onderdeel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma en valt onder het Deltaprogramma van het Rijk. Bijzonder in dit traject is de samenwerking tussen het waterschap (opdrachtgever) en Waalensemble. Het Waalensemble wordt gevormd door Heijmans, GMB en de Vries & van de Wiel met Royal HaskoningDHV als adviserende partij. Samen vormen zij de Graaf Reinaldalliantie.  Door een alliantie aan te gaan wil Waterschap Rivierenland de kennis van de aannemer volledig benutten bij het ontwerpen van deze nieuwe dijk en overdrachtsverlies voorkomen bij faseovergangen.”

Monitoren voor veiligheid

Terwijl de werkzaamheden in volle gang zijn, gaat het leven voor de omwonenden en aanliggende bedrijven gewoon door. Dat brengt een aantal uitdagingen met zich mee, zoals veiligheid. Om de veiligheid te borgen is ingezet op een grootschalige monitoring en bouwkundige opname van woningen: meer dan 700 woningen en schuren staan langs de dijk. Deze zijn vóór de start in juni 2021 bouwkundig opgenomen en beoordeeld. Een klus die zo’n twee jaar in beslag heeft genomen.  Omgevingsmanager Max Slimmens legt uit wat het belang hiervan is. “Tijdens de werkzaamheden worden alle woningen en gebouwen zorgvuldig gemonitord. Dit zorgt ervoor dat we tijdens de uitvoering tijdig kunnen ingrijpen als gebouwen dreigen te vervormen. Door de bewaking uit te voeren met zettingsmetingen, trillingsmetingen en hoekmetingen kunnen we in de gaten houden of er schade aan de gebouwen dreigt op te treden en ook wat de relatie is met de uitvoeringswerkzaamheden.”

Digitaal

De monitoring van huizen en gebouwen is één van de vele  digitale hulpmiddelen die ingezet worden in dit project. Slimmens: “Werkzaamheden, van klein tot groot, worden gemonitord en geregistreerd. Doel hiervan is dat alles herleidbaar is voor de toekomst. Stel dat er over een aantal jaar ergens op dit traject een verzakking optreedt, dan kunnen we aan de hand van alle digitale gegevens de mogelijke oorzaak herleiden. Ander voorbeelden zijn geautomatiseerde ontwerptools, het i-report en bijvoorbeeld de BouwApp die omwonenden en andere belangstellenden de laatste informatie geeft over de werkzaamheden.”

Duurzaamheid

Duurzaamheid is een ander groot aandachtspunt. “Enerzijds voldoen de grondwerkmachines aan strenge emissienormen. Anderzijds proberen we zoveel mogelijk gebiedseigen grond toe te passen om zo min mogelijk transportbewegingen te hebben”, legt Ridderbos uit. “De grootste milieu-impact van dijkversterkingen zit namelijk in grondtransport. Door in de uiterwaarden klei en zand te winnen, dragen we meteen bij aan natuurontwikkeling.”

Leefbare dijk

Het dijkversterkingsproject gaat verder dan enkel het versterken van de dijk. “De dijk heeft meer functies dan alleen het water tegenhouden. De dijkversterking wordt zoveel mogelijk gecombineerd met het verbeteren van de kwaliteit van het landschap, de natuur en leefbaarheid voor bewoners. Hierbij werken we nauw samen met de gemeenten Gorinchem en West Betuwe, Rijkswaterstaat en de provincies Zuid-Holland en Gelderland. Samen kijken we bijvoorbeeld naar de inrichting van de uiterwaarden en de natuurontwikkeling op het traject Gorinchem-Waardenburg. Kortom, het is een allesomvattend project waarbij we samen met de omgeving een veilige en leefbare dijk gaan realiseren die goed past in het landschap.”