Platform over civiele techniek, ondergrondse infra, energie, bouwmaterieel & bouwmachines
Hoe maak je 27 kilometer dijk in een Natura2000-gebied weer sterk genoeg, zonder onnodige ingrepen in landschap en leefomgeving? In de Eilandspolder bracht ingenieursbureau Iv in opdracht van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) de versterkingsopgave terug van 13 naar slechts 8 kilometer. Dit werd bereikt dankzij een scherpe toetsing, gedetailleerde analyses; maatwerkoplossingen en afspraken met de wegbeheerder.
De dijk die de Eilandspolder beschermt, een belangrijk natuur- en woongebied, voldeed op sommige plekken niet meer aan de eisen om extreme regenval en hoogwater tegen te houden. De provincie Noord-Holland stelt dat de dijk rondom de Eilandspolder in 2030 aantoonbaar veilig moet zijn tegen overstromingen. De uitdaging hierbij is dat het gaat om een kwetsbaar Natura2000-gebied waar de ruimte beperkt is, vergunningen complex zijn en elk ontwerp moet aansluiten op ecologie, landschap én de belangen van de bewoners.
Iv startte in opdracht van HHNK met een gedetailleerde toetsing van de waterveiligheid van de 27 kilometer dijk. Hierbij werd gekeken naar alle faalmechanismen zoals stabiliteit, hoogte, piping, microstabiliteit en bekledingen. Het doorrekenen van elk afzonderlijk deel in detail zou te lang duren. Daarom is gekozen voor een efficiënte aanpak, waarbij de dijk is verdeeld in logische toetsvakken op basis van vorm, gebruik en belasting. Zo’n toetsvak omvat een gedeelte van de dijk met vergelijkbare eigenschappen. Denk bijvoorbeeld aan een grasdijk waar nauwelijks verkeer overheen komt versus een traject waar dagelijks zwaar landbouwverkeer rijdt. Per vak is een gedetailleerde toets uitgevoerd. Door deze aanpak kon efficiënt en onderbouwd worden vastgesteld waar de dijk voldoet aan de eisen en waar versterking écht nodig is. Het resultaat: van de oorspronkelijke 27 kilometer bleek ongeveer de helft bij nadere beschouwing wel te voldoen aan de huidige veiligheidsnormen. Daarmee kon de scope worden teruggebracht tot 13 kilometer.
Maar het uitgangspunt was helder: we willen het maximale uit de dijk halen, zonder onnodige impact op de omgeving en de werkelijkheid zo goed mogelijk benaderen. In overleg met HHNK is daarom een verdiepend onderzoeksvoorstel opgesteld voor de resterende 13 kilometer dijk. Door de dijk nauwkeuriger in te meten, boringen uit te voeren en laboratoriumproeven op klei- en veenmonsters te doen, konden parameters realistischer worden bepaald. Dit gaf een scherper inzicht in de sterkte en opbouw van de dijk. Tegelijkertijd werd het gebied verder opgedeeld in kleinere eenheden, waarbij per locatie specifiek is gekeken naar factoren als de ligging van sloten, aanwezigheid van puinbanen en verkeersbelasting. Zo is een grote stap gezet in het onderbouwd goedkeuren van nog meer kilometers dijk, zodat alleen de delen van de dijkring waar het échte probleem zich voordoet konden worden aangepakt.
In veel gevallen was de fysieke ruimte beperkt: de dijk ligt tussen woningen, tuinen, wegen en parkeervakken. Wat resteert is soms niet meer dan een halve meter tussen privébezit en verharding. Tegelijkertijd mag waterberging niet zomaar verdwijnen, omdat dat leidt tot extra afstroming en piekbelasting elders in het watersysteem. Het combineren van al die eisen op een paar vierkante meter is een complexe puzzel. Iv werkte daarom nauw samen met HHNK en de bewoners om per situatie passende versterkingen te ontwerpen. Daarbij stond duurzaamheid centraal.
Oplossingen werden gevonden in het toevoegen van bermen aan de binnenzijde om de stabiliteit te vergroten, zodat de dijk bij hoogwater of verzadiging door hevige regenval niet afschuift. Omdat het versterken van de dijk niet overal kon, worden delen richting de boezem verlegd. Tegelijkertijd wordt een nabijgelegen eilandje heringericht als natuurgebied middels een plas-drasinrichting, waarmee het gedempte water wordt gecompenseerd en de biodiversiteit wordt versterkt. Voor trajecten die door particuliere tuinen lopen, zijn in goed overleg oplossingen ontwikkeld die de waterveiligheid verhogen zonder onnodige ruimte in te nemen.
Naast het verrichten van gedetailleerd onderzoek was het ook essentieel om de lokale uitgangspunten goed te begrijpen. Om passende oplossingen te vinden moest worden doorgrond wat er precies speelt in de polder en dit moest worden gekoppeld aan de technische toetsing. Jesper, senior ontwerper en projectleider waterveiligheid bij Iv licht toe: “We vinden het belangrijk om altijd gevoel met de situatie buiten te behouden. We hebben niet zomaar volgens een stappenplan getoetst en afgewacht wat eruit kwam. We zijn echt naar buiten gegaan om de resultaten te toetsen aan de praktijk. Als een toets aangeeft dat een deel van de kering slecht is, kijken we buiten met het projectteam van HHNK of we daar ook schade of andere relevante objecten zien die meegenomen moeten worden in het ontwerp. Samen met HHNK hebben we zo heel gericht en lokaal specifieke uitgangspunten afgeleid. Zo hebben we theorie, praktijk en ervaring samengebracht in de toetsing.”
Rick van der Meijs, senior projectleider en hoofd projecten sector waterbouw bij Iv: “Het plangebied ligt voor een deel binnen de begrenzing van Natura2000-gebied Eilandspolder. Als je daar zomaar 13 kilometer dijk gaat versterken, betekent dat een enorme inbreuk en impact op de ecologie en bewoners. Dat geeft ons een extra motivatie om alleen te doen wat écht nodig is. Het moet natuurlijk robuust genoeg zijn om droge voeten te garanderen, maar ook realistisch: niet meer doen dan strikt noodzakelijk.”
Het uitgangspunt was eenvoudig, maar doordacht: benut wat er al is en doe niet meer dan nodig. Dat is niet alleen kostenefficiënt en sneller te realiseren, maar ook duurzamer. Iets verwijderen en een dijk breder maken lijkt misschien de makkelijkste oplossing, maar is lang niet altijd haalbaar of wenselijk. Juist in zulke situaties is een scherpe technische blik nodig om met slimme, goed onderbouwde alternatieven te komen. Precies daar ligt de toegevoegde waarde van Iv.
Essentieel voor dit succes was de samenwerking tussen Iv en HHNK. Door intensieve werksessies, het delen van kennis en het gezamenlijk afstemmen van ontwerpkeuzes kon het vertrouwen worden behouden. “Omdat we elke stap konden uitleggen en samen doorliepen, ontstond draagvlak. We deden alleen wat echt nodig was, niet meer. Zo ontstonden robuuste, gedragen ontwerpen die recht doen aan het gebied, de ecologie en de mensen die er wonen”, vertelt Rick. Wat begon als een brede versterkingsopgave werd zo een voorbeeld van scherp getoetst en zorgvuldig ontworpen waterveiligheid. Juist door niet de makkelijke weg te kiezen, maar de slimme, werd deze opgave tot een succes gemaakt.
Louwers Mediagroep
Schatbeurderlaan 6
6002 ED Weert
© 1987 - 2025 Louwersmediagroep.
